Przepis art. 16 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta gwarantuje pacjentom prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody po uzyskaniu informacji w zakresie określonym w art. 9 tej ustawy.
W świetle ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty wykonanie przez lekarza zabiegu operacyjnego wymaga uzyskania przez niego uprzedniej pisemnej zgody pacjenta. Działanie bez tej zgody, nawet podjęte przez lekarza w celu leczniczym i wykonane lege artis, jest bezprawne i pociąga za sobą odpowiedzialność lekarza w związku z wyrządzeniem szkody czynem niedozwolonym.
Konieczną przesłanką wyrażenia przez pacjenta skutecznej zgody na zabieg operacyjny jest należyte wypełnienie przez lekarza jego obowiązku przekazania pacjentowi wyczerpujących oraz zrozumiałych informacji i wyjaśnień, w oparciu o które udziela on świadomej zgody na leczenie.
Kancelaria Prawna Modus to pełne, profesjonalne wsparcie i doradztwo w zakresie prawa medycznego.
Zgodnie z przepisem art. 31 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi lub jego ustawowemu przedstawicielowi przystępnej informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu.
Zakres tego obowiązku, był przedmiotem wielu rozważań Sądu Najwyższego w związku z potrzebą wyrażania zgody na poddanie się zabiegowi operacyjnemu. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, celem spoczywającego na lekarzu obowiązku wyjaśnienia pacjentowi skutków zabiegu operacyjnego jest, by pacjent podejmował decyzję o wyrażeniu zgody na zabieg z pełną świadomością tego, na co się godzi i czego, w tym jakich powikłań, może się spodziewać.
Niedoinformowanie pacjenta o powyższych okolicznościach, pomimo wyrażenia przez pacjenta zgody na zabieg powoduje bezskuteczność tej zgody i naraża lekarza na odpowiedzialność za przeprowadzenie zabiegu operacyjnego w warunkach bezprawności.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 2004 r. (II CK 303/04) wskazał, że ciężar dowodu wykonania ustawowego obowiązku udzielenia pacjentowi przystępnej informacji, poprzedzającej wyrażenie zgody na zabieg operacyjny spoczywa na lekarzu.
W doktrynie i orzecznictwie utrwalone jest stanowisko, iż zgoda na zabieg winna być udzielona przed rozpoczęciem zabiegu, nie zaś ex post. Nie jest zatem dopuszczalna zgoda w postaci potwierdzenia.
W odniesieniu do skutków braku formy pisemnej zgody należy wskazać, że niezachowanie tej formy oświadczenia pacjenta wyrażającego zgodę na zabieg operacyjny nie powoduje jej nieważności.
Nad zagadnieniem skutków prawnych niezachowania pisemnej formy zgody pacjenta na zabieg operacyjny pochylił się Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny, który w wyroku z dnia 16 listopada 2017 r. wskazał:
,,Wobec nieuregulowania w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty skutków prawnych niezachowania pisemnej formy zgody pacjenta na zabieg operacyjny oraz na zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej zwiększone ryzyko dla pacjenta, należy sięgnąć do art. 74 § 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem, zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma tylko ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności, przy czym reguła ta nie ma zastosowania, gdy zachowanie formy pisemnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków prawnych. Wyjątki od tej reguły przewidziane zostały w art. 74 § 2 k.c.’’
