Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych opracowaniem cudzego utworu jest w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, które stanowią przedmiot prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.
Kluczową cechą prawa autorskiego do opracowania jest jego zależność. Istota tej zależności polega na tym, że rozporządzanie i korzystanie z opracowania wymaga zezwolenia twórcy utworu pierwotnego, chyba, że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. Ponadto na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.
Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.
Na ogół opracowania definiuje się jako dzieła recypujące z innego utworu treść, a zazwyczaj częściowo i formę, noszące piętno osobistej twórczości opracowującego i służące do rozszerzenia form komunikowania treści dzieła pierwotnego poza jego formą macierzystą. Tak jak w przypadku dzieł inspirowanych, zasadniczą rolę odgrywa tu przesłanka twórczości (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 25 października 2013 r., sygn. akt: I ACa 543/13).
Za kryterium rozgraniczające dzieło inspirowane od dzieła zależnego należy uznać twórcze przetworzenie elementów dzieła inspirującego tak, że o charakterze dzieła inspirowanego decydują już jego własne, indywidualne elementy (nie zaś elementy przejęte). W wypadku utworu inspirowanego (objętego prawem autorskim niezależnym) zaczerpnięty zostaje tylko wątek utworu cudzego, powstaje utwór nowy i o cechach twórczości samodzielnej” (wyrok SN z dnia 23 czerwca 1972 r., I CR 104/72, niepubl.). Inaczej niż przy tworzeniu dzieła zależnego, nie dochodzi w tym przypadku do przejęcia elementów twórczych z utworu macierzystego.
Opracowanie stanowi z punktu widzenia eksploatujących go podmiotów takie samo odrębne i samodzielne dzieło jak utwór oryginalny.
Prawo autorskie do opracowania powstaje z chwilą jego sporządzenia. Twórcy opracowania przysługują wszystkie roszczenia o ochronę praw autorskich do dzieła zależnego. Co ważne – prawo przysługujące autorowi opracowania nie rozciąga się na utwór pierwotny i jego twórcze elementy.
Co do zasady sporządzenie opracowania nie wymaga zgody twórcy utworu pierwotnego (np. przetłumaczenie tekstu utworu muzycznego na własny użytek). Wyjątek dotyczy baz danych. Jednak i w tym przypadku zezwolenie twórcy nie będzie konieczne, jeżeli opracowanie baz danych sporządzone przez legalnego użytkownika jest konieczne dla dostępu do zawartości bazy danych i normalnego korzystania z tej zawartości (art. 171 pr.aut.).
W doktrynie wskazuje się, iż zezwolenie twórcy utworu macierzystego, które zazwyczaj wyrażane jest w umowie zawieranej z autorem opracowania winno określać zakres eksploatacji prawa do opracowania, przeznaczenie, miejsce i czas.
Twórca utworu macierzystego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.
Warto podkreślić, iż prawo autorskie do opracowania jest skuteczne wobec wszystkich i obejmuje zarówno prawa osobiste, jak i prawa o charakterze majątkowym.
