Zabezpieczenie roszczenia w postępowaniu cywilnym stanowi jeden z najbardziej doniosłych środków tymczasowej ochrony prawnej udzielanej dochodzącemu roszczenia na czas trwania sporu o nie.
Przedmiotem zabezpieczenia jest roszczenie będące przedmiotem postępowania lub możliwe do dochodzenia przed sądem. Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu wykonawczego dopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nie nastąpił.
Zabezpieczenie udzielane jest na wniosek, a w wypadkach, w których postępowanie może być wszczęte z urzędu – także z urzędu. Stronami postępowania zabezpieczającego są uprawniony, tj. osoba, na rzecz której zabezpieczenie ma być udzielone oraz zobowiązany, czyli osoba, przeciwko której udzielone ma być zabezpieczenie.
Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny.
Należy wskazać, iż cywilne postępowanie zabezpieczające jest samodzielnym postępowaniem, którego specyfikę należy uwzględniać przy odpowiednim stosowaniu przepisów o postępowaniu rozpoznawczym w kwestiach odrębnie nieuregulowanych w części drugiej Kodeksu postępowania cywilnego (na mocy przepisu art. 13 § 2 k.p.c.).
W art. 7301 § 1 i 2 k.p.c. przewidziane zostały przesłanki zasadności wniosku o udzielenie zabezpieczenia, które obejmują uprawdopodobnienie istnienia roszczenia oraz interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Stosownie do art. 243 k.p.c. ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu, nie jest konieczne zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym. Strona nie musi zatem przestawiać dla osiągnięcia oczekiwanych przez siebie skutków procesowych dowodów swoich twierdzeń.
Odnosząc się do pierwszej z przesłanek uzyskania zabezpieczenia jaką stanowi uprawdopodobnienie roszczenia należy przyjąć, iż spełnienie tej przesłanki polega na uwiarygodnienieniu okoliczności wskazujących na zasadność roszczenia poprzez podanie takich argumentów procesowych, w świetle których zachodzą podstawy do przypuszczenia, że roszczenie jest uzasadnione.
Uprawdopodobnienie roszczenia winno nastąpić zarówno w odniesieniu do okoliczności faktycznych roszczenia, jak i jego podstawy prawnej. Jeżeli chodzi o uprawdopodobnienie okoliczności faktycznej może ono nastąpić nie tylko przy pomocy dowodów pisemnych przedłożonych sądowi przez wnioskodawcę, lecz także za pomocą innych dowodów (ze świadków itp.), które wymagają podjęcia przez sąd odpowiednich czynności w postępowaniu dowodowym (vide: orzecz. SN z 19.6.1951 r., C 398/51).
Uprawdopodobnienie interesu prawnego ma natomiast miejsce, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia wykonania zapadłego w sprawie orzeczenia, jak również gdy dla osiągnięcia celu postępowania w sprawie konieczne jest udzielenie uprawnionemu tymczasowej ochrony prawnej w toku postępowania.
Zgodnie z 7301 § 21 k.p.c. interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia uważa się za uprawdopodobniony, gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, w przypadku gdy wartość tej transakcji nie przekracza siedemdziesięciu pięciu tysięcy złotych, a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej trzy miesiące.
Należy mieć na uwadze, iż uprawdopodobnienie podlega swobodnej ocenie sądu. Sąd Najwyższy w wielu orzeczeniach stwierdził, iż sąd może uznać jakieś twierdzenie za uprawdopodobnione tylko wtedy, gdy nabierze przekonania, iż prawdopodobnie tak właśnie było lub jest. Strony w celu uprawdopodobnienia mogą się posługiwać zarówno środkami właściwymi dla zwykłego postępowania dowodowego, np. dokumentami, zeznaniami świadków lub opiniami biegłych, jak i środkami nieuznawanymi przez ustawę za dowody, np. pisemne oświadczenia osób trzecich (vide: postanowienie SN z 21.2.2013 r., III CNP 2/13).
