Wydziedziczenie dokonane przez spadkodawcę polega na pozbawieniu zstępnych, małżonka i rodziców prawa do zachowku.
Wola wydziedziczenia może zostać wyrażona przez spadkodawcę wyłącznie w testamencie, z którego powinna wynikać przyczyna wydziedziczenia uprawnionego, mieszcząca się w katalogu przyczyn wydziedziczenia określonym w przepisie art. 1008 KC.
Niewskazanie przez spadkodawcę w treści testamentu przyczyny wydziedziczenia albo powołanie się przez niego na inne przyczyny niż te dopuszczone przez ustawodawcę, powoduje nieważność wydziedziczenia.
W pierwszej kolejności należy wskazać, iż wydziedziczenie może być dokonane, gdy uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.
Chodzi tu o celowe i przemyślane zachowanie obiektywnie naganne, naruszające przyjęte normy moralne lub społeczne. Postępowanie takie musi charakteryzować się uporczywością która ma miejsce wówczas, gdy dane zachowanie jest długotrwałe, wielokrotne. Z zasady dotyczy ono nagannego trybu życia uprawnionego do zachowku, na przykład alkoholizmu, narkomanii, próżniaczego trybu życia, połączonego z niepodejmowaniem stałej pracy, prowadzenia nieuczciwej działalności, czy handlu narkotykami.
Istotne jest przy tym, by uprawniony do zachowku postępował wbrew woli spadkodawcy, wiedząc, iż sprzeciwia się on jego zachowaniu, nie akceptując go.
Kolejną przyczyną wydziedziczenia jest dopuszczenie się przez uprawnionego do zachowku względem spadkodawcy lub jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci. O tym, kto jest osobą najbliższą spadkodawcy decydują okoliczności konkretnej sprawy.
Nieumyślne przestępstwa nie mogą stanowić podstawy wydziedziczenia.
Ostatnią przesłanką wydziedziczenia jest niedopełnianie przez uprawnionego obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy, które to zachowanie ma charakter uporczywy.
W orzecznictwie podkreśla się, iż z uporczywością w takim przypadku mamy do czynienia w sytuacji ciągłości, długotrwałości nagannego postępowania lub powtarzalności czynności składających się na to postępowanie, a także umyślności takiego zachowania. Przykładem jest świadome, wynikające ze złej woli uprawnionego do zachowku zaniedbywanie obowiązków alimentacyjnych względem spadkodawcy. Jako inne przykłady niedopełniania obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy wskazuje się w orzecznictwie zachowanie uprawnionego, które prowadzi do faktycznego zerwania ze spadkodawcą kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych, brak udziału w życiu spadkodawcy choćby poprzez wizyty w jego miejscu zamieszkania czy okazywanie zainteresowania jego sprawami. Może też chodzić o kierowanie pod adresem spadkodawcy nieuzasadnionych i krzywdzących zarzutów, wszczynanie ciągłych awantur.
W tym kontekście pojedyncze, czy krótkotrwałe zachowania uprawnionego do zachowku lub też niezależne od niego (wyjazd służbowy, choroba) nie mogą stanowić podstawy wydziedziczenia. Nie można również przypisać uporczywego niewypełniania obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy uprawnionemu do zachowku, który znajduje w stanie wyłączającym swobodne albo świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
Warto nadmienić, iż spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Jeżeli zaś w chwili przebaczenia spadkodawca nie miał zdolności do czynności prawnych, przebaczenie jest skuteczne, gdy nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.
