Sprecyzowanie praw i obowiązków stron w stosunku zobowiązaniowym nastręcza nieraz trudności. Wątpliwości co do tego, jak rozumieć oświadczenie woli, usuwa się wówczas w drodze jego wykładni, dokonywanej według reguł interpretacyjnych zawartych w art. 65 Kodeksu cywilnego.
Zgodnie z art. 65 § 1 k.c. : „Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje”. Natomiast § 2 tego artykułu statuuje zasadę, że: „ W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu”.
Odnosząc się do nakazu kierowania się przy wykładni umowy jej celem Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 października 2015 r. (V CSK 83/15) wskazał, iż: ,,Nie jest konieczne, aby był to cel uzgodniony przez strony, wystarczy – przez analogię do art. 491 § 2,art. 492 i 493 k.c. – cel zamierzony przez jedną stronę, który jest wiadomy drugiej. Należy podzielić pogląd, że także na gruncie prawa polskiego, i to nie tylko w zakresie stosunków z udziałem konsumentów (art. 385 § 2 k.c.), wątpliwości należy tłumaczyć na niekorzyść strony, która zredagowała umowę. Ryzyko wątpliwości wynikających z niejasnych postanowień umowy, nie dających usunąć się w drodze wykładni, powinna bowiem ponieść strona, która zredagowała umowę’’.
Przy ocenie prawnej danego stanu faktycznego istotne znaczenie ma również pogląd, który Sąd Najwyższy wyraził w wyroku z dnia 22 marca 2006 r., III CSK 30/2006, w którym potwierdził, iż: „Wykładnia umów w pierwszym rzędzie powinna uwzględniać rzeczywistą wolę stron zawierających umowę i taki sens wyraża przepis art. 65 § 2 k.c.
W praktyce nie zawsze da się stwierdzić zgodne określenie woli obydwu stron. Wymaga to analizy nie tylko samych postanowień umowy. Znaczenie dla stwierdzenia zgodnej woli może mieć stron ich wcześniejsze i późniejsze oświadczenia oraz zachowania , czyli tzw. kontekst sytuacyjny’’.
Na kontekst sytuacyjny zwrócił uwagę Sąd Najwyższy również w wyroku z dnia 8 października 2004 r. (V CK 670/03), w którym wskazał, że na kontekst ten składają się w szczególności dotychczasowe doświadczenia stron , ich status (np.: wyrażający się prowadzeniem działalności gospodarczej), przebieg negocjacji .
Wykładnia umowy dokonana z uwzględnieniem reguły interpretacyjnej przyznającej prymat zgodnemu zamiarowi stron i celowi umowy przed dosłownym jej brzmieniem, może prowadzić do ustalenia takiej treści umowy, która jest nawet sprzeczna z dosłownym jej brzmieniem. Stanowisko takie zostało wprost wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 28 listopada 2003 r. (IV CK 206/2002), w którym Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że: „Nie jest trafne stanowisko, zgodnie z którym zgodny zamiar stron i cel umowy nie może być ustalany na innej podstawie niż językowe znaczenie zawartych w niej sformułowań. Wykładnia, na dokonanie której pozwala art. 65 § 2 k.c. ma za zadanie odnalezienie rzeczywistego celu umowy i zgodnej woli stron, niezależnie od zawartych w niej sformułowań. Oznacza to, że w skrajnych wypadkach może powstać sytuacja, w której odnaleziona w wyniku wykładni treść umowy pozostanie w sprzeczności z wyraźnym jej brzmieniem’’.
Jeżeli okaże się, że strony różnie rozumiały treść złożonego oświadczenia woli, to za prawnie wiążące – zgodnie z kombinowaną metodą wykładni – należy uznać znaczenie oświadczenia woli ustalone według wzorca obiektywnego. W tej fazie wykładni potrzeba ochrony adresata oświadczenia woli, przemawia za tym, aby było to znaczenie oświadczenia, które jest dostępne adresatowi przy założeniu starannych z jego strony zabiegów interpretacyjnych. Na ochronę zasługuje bowiem tylko takie zaufanie adresata do znaczenia oświadczenia woli, które jest wynikiem jego starannych zabiegów interpretacyjnych. Potwierdza to nakaz zawarty w art. 65 § 1 k.c., aby oświadczenia woli tłumaczyć tak, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których zostało złożone, zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2016 r., I CSK 1/15).
